To jeden z najcenniejszych zabytków technicznych na świecie. Wcześniej nosił różne nazwy: Elbing –Osteroder Kanał, Oberländer Kanal, Kanał Ostródzko-Elbląski. W XIX wieku wraz z rozwojem lokalnego przemysłu i zapotrzebowaniem na drewno, zwłaszcza sosnę taborską, pilną potrzebą stało się wybudowanie drogi wodnej łączącej Prusy z portami nad Bałtykiem. Parlament pruski podjął decyzję o połączeniu Jeziora Drużno pod Elblągiem z jeziorami: Jeziorak w Iławie i Szeląg pod Ostródą, zlecając zaprojektowanie tego połączenia inżynierowi Jacobowi Georgowi Steenke. Projekt powstał w 1825 roku, budowę rozpoczęto w 1844 roku w Miłomłynie, a pierwsze statki popłynęły w 1860 roku.
Wyjątkowość tego kanału polega na tym, że różnica wysokości między jeziorami Drużno a Szeląg wynosi 103,4 metra i do jego pokonania służy unikalny system 5 pochylni, które umożliwiają transport statku lądem na specjalnych wózkach jeżdżących po szynach. System napędzają koła wodne podsiębierne połączone z wózkami przy pomocy lin stalowych. Na kanale zbudowano również 4 śluzy wodne, jazy oraz wrota bezpieczeństwa.
Na terenie gminy Miłomłyn wybudowano 2 śluzy. Śluza Miłomłyn przy ulicy Kościelnej łączy odnogę na Ostródę z wyższym poziomem wody kanału w kierunku na Elbląg i Iławę. Jej spad to 3,54 metra. Stanowi punkt węzłowy Kanału Elbląskiego i tu rozpoczyna się kilometraż systemu kanału. Płynąc dalej 4,5 km na południe w kierunku Ostródy docieramy do śluzy i jazu „Zielona”. Lądem można dojechać z miejscowości Liwa. W samym Miłomłynie są jeszcze dwa ciekaw urządzenia hydrotechniczne związane z kanałem. Przy ulicy Zaułek Nadleśny znajduje się jaz „Miłomłyn” wraz węgornią, czyli pułapką na węgorze. Pod mostem na ulicy Pasłęckiej wybudowano wrota awaryjne, chroniące przed skutkami awarii śluzy i jazu „Miłomłyn.
Wyjątkową atrakcja na szlaku wodnym na odcinku Miłomłyn-Iława dostępną na razie jedynie od strony wody jest odcinek kanału dzielący jezioro Karnickie na dwie części. Kanał przecina jezioro Karnickie o powierzchni 152 ha i biegnie w poprzek jeziora w sztucznie usypanym nasypie o długości 484 m. Na tym odcinku usytuowano 2 bramy bezpieczeństwa na 6,5 i 8,91 km. Szerokość kanału wynosi 39 m.
Dzisiaj Kanał Elbląski to wodny szlak turystyczny łączący Bałtyk z jeziorami Pojezierza Iławskiego. W Miłomłynie rozwidla się na wschód ku Ostródzie i Starym Jabłonkom na jeziorem Szeląg oraz na zachód do Zalewa nad jeziorem Ewingi i Iławy nad Jeziorakiem. Z Miłomłyna na północ podąża do Elbląg. Na części kanału pływają statki turystyczne, na całości można wędrować kajakami i żaglówkami.
Obszar chronionego krajobrazu ma za zadanie chronić tereny ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego pełnie funkcję strefy ochronnej kanału o wybitnych walorach kulturowych. Kanał ma długość 212 km, obszar chroniony to 2 573 ha, w tym użytki rolne – 65,9%, lasy i zadrzewienia – 23,7%, a wody powierzchniowe – 2,2%.
Więcej informacji na stronie Stowarzyszenia Łączy Nas Kanał Elbląski Lokalnej Grupy Działania w Elblągu: http://www.kanal-elblaski-lgd.pl.
Informacje o aktualnych rejsach statkiem na stronie Żeglugi Ostródzko-Elbląskiej: http://www.zegluga.com.pl
Urząd Miasta i Gminy Miłomłyn
ul. Twarda 12, 14-140 Miłomłyn
Tel.: 89 6425801
E-mail: gmina@milomlyn.pl